Oława

Sanktuarium Matki Boskiej Pocieszenia

Sanktuarium Matki Boskiej Pocieszenia. Bazylika trójnawowa, pięcioprzęsłowy korpus w układzie pseudo-halowym zakończony dwuprzęsłowym prezbiterium, z dobudowaną do niego zakrystią i wieżą. Całkowita długość budowli wynosi około 50 m, szerokość 30 m. Wysokość kościoła 15 m, a wysokość wieży 62 m. Fundatorem kościoła był prawdopodobnie Piotr Włostowic. Najstarszą zachowaną częścią budowli jest prezbiterium, wzniesione około 1300 r. w stylu gotyckim, nakryte sklepieniem gwiaździstym w XV wieku, z podwójnie profilowanymi żebrami. Sklepienie wieńczą dwa zworniki z piaskowca, zdobione motywem z liści. Z wcześniejszych, XIV-wiecznych sklepień zachowały się jedynie ślady na ścianach: służki od podłogi do sklepienia i lizeny, oddzielające przęsła od siebie. W XVI stuleciu do prezbiterium dobudowano późnogotycką zakrystię i wieżę, która zawiera w dolnej części kaplicę ze sklepieniem krzyżowo-żebrowym i wejściem od strony prezbiterium. Około 1587 r. dobudowano do obecnego prezbiterium nowy trójnawowy, pięcioprzęsłowy i pseudohalowy korpus i dwie kruchty, według projektu architekta Bernarda Niurona. W czasie wojny trzydziestoletniej w roku 1634 pożar strawił całkowicie kościół. Zniszczeniu uległa wieża i dach aż do sklepień. Częściowo odbudowany kościół został osiem lat później splądrowany przez Szwedów. W 1643 r. odbudowano wieże, w roku 1679 ufundowano wielki dzwon, a w 1694 dwa małe. Prowizoryczny dach wieży stanowiło wówczas pokrycie z gontów, dopiero w roku 1692 r. rozpoczęto nadbudowę zwieńczenia w formie dwuprześwitowego hełmu, którego gałka, proporzec i krzyż były obłożne dukatowym złotem, a dach z cynkowej blachy sprowadzonej z Saksonii, został przez miejskiego malarza Guntercha pokreskowany na zielono. 21 sierpnia 1881 roku o godzinie 17:30 w wieże uderzył piorun i zniszczył jej piękny barokowy hełm. Do dziś zachowały się tylko nieliczne elementy wykonane z kamienia, drewna i metalu. Odbudowę podjęto w 1886 r. dobudowując górną kondygnację i neogotycki hełm, który istnieje do dnia dzisiejszego. Do najciekawszych zabytków kościoła należy epitafium księcia Jerzego Ernesta, najstarszego syna księcia Joachima Fryderyka i jego żony Anny Marii Anhalckiej, zmarłego 6.XI.1589 r. Epitafium znajduje się nad drzwiami prowadzącymi do zakrystii, po lewej stronie ołtarza. Obok drzwi do zakrystii, bliżej ołtarza, znajduje się wykonana z piaskowca płyta nagrobna pułkownika szwedzkiego Jana Gunna, zmarłego w Oławie w 1649 r., który wydatnie przyczynił się do odbudowy miasta po pożarze w 1634 r. Po śmierci został pochowany w bogatej cynowej trumnie w kaplicy pod wieżą. Na uwagę zasługują renesansowe i barokowe płyty nagrobne z wyrzeźbionymi na nich postaciami zmarłych. Do takich należy barokowa płyta, wykonana z piaskowca i umieszczona po prawej stronie prezbiterium, przedstawiająca zmarłą w 1680 r. Barbarę Hermanin. Wcześniejsze, renesansowe płyty nagrobne zachowały się bardzo dobrze na ścianach południowej kruchty. Znajduje się tam płyta nagrobna małej dziewczynki, Urszuli Chitner, córki Paula Chitnera, podskarbiego książęcego, zmarłej w 1594 r. oraz pięć płyt, przedstawiających członków rodziny pastora Jerzego Buchera. Zawarta jest w nich tragiczna historia śmierci jego rodziny. Pierwsza przedstawia postać kobiecą - córkę pastora Zuzannę, zmarłą w 1598 r. Następna należy do dwóch synów pastora: Jerzego i Henryka, którzy tragicznie utonęli w 1598 r. Ostatnią umieszczoną po tej samej stronie kruchty płytą nagrobną jest płyta, przedstawiająca drugą córkę pastora, Justynę Bucher, zmarłą w 1601 r. Na przeciwległej ścianie umieszczone są płyty nagrobne rodziców: pastora Jerzego Buchera, zmarłego w 1615 r. i jego żony Ewy, zmarłej w 1605 r. Na tej samej ścianie umieszczono skromniejszą płytę nagrobną Anny Marii von Hunol, zmarłej w 1618 r. W drugiej, północnej kruchcie umieszczono dwa epitafia. Jedno, renesansowe z 1591 wykonane zostało dla rodziny Stosch i drugie barokowe, wykonane dla burmistrza Macieja Müllera zmarłego w 1610 r. i jego żony, zmarłej w 1619 r. Na południowej ścianie kościoła, na wysokości chóru, jest jeszcze jedno ciekawe epitafium. Przedstawia umieszczone obok siebie trzy niemowlęta, poniżej których znajduje się płyta inskrypcyjna, a powyżej przedstawiona jest personifikacja czasu - Chronos.

• Tekst pochodzi z portalu Wratislaviae Amici.

Opis w opracowaniu Hansa Lutscha

• Epitaph für Frau Rosina geborene Reibnitzin, Hausfrau Herrn Friedrichs von Stosch zu Wangern, fürstlichen Forstmeisters, † 1559; aus Sandstein nach der Grundform von einfachem Aufbau; im Mittelfeld Christus am Kreuz, Johannes und Maria in Hochrelief. Das Ornament ist gut gezeichnet; das Figürliche ist dürftig. Beschädigt und überstrichen.
• Epitaph für Georg Ernst, ältestes Söhnlein des Herzogs Joachim Friedrich und seiner Gemahlin Anna Maria von Bernburg-Zerbst, † 1589; nach der Grundform, in kleineren Abmessungen. Das Mittelfeld wird von einem perspectivisch stark verjüngten Alabasterrelief eingenommen, welches in schöner Gruppirung und vorzüglicher Darstellung der Körperformen die Auferstehung der Toten vorführt; die vorderen Figuren sind vollrund, die hinteren nur in ganz flachem Relief gehalten. Unstreitig ist diese Arbeit unter den zahlreichen Tafeln, wie sie in Schlesien vorhanden sind (namentlich in den beiden großen Breslauer Pfarrkirchen) eine der ausgezeichnetsten, wenn nicht die beste. Diese Tafel halten zwei gefällig gezeichnete Engel; Mittel-
• Reliefbilder in 1/3-Lebensgröße aus Sandstein. Der darunter befindliche Fries zeigt in der Mitte die nach vorn gewendete knieende Rundfigur des verstorbenen Kindleins; er wird begrenzt durch die Wappen von Brieg und Anhalt, letzteres, das Wappen der Mutter, ebenso wie die Figur aus Alabaster trefflich ausgeführt und gleicherweise wie das oben beschriebene Mittelbild in den Hauptlinien vergoldet. Unter dem von zwei stark vortretenden Köpfen getragenen Grundgesims befindet sich eine, ebenso wie alle Sandsteinteile leider mit Oelfarbe überstrichene Inschrifttafel.
• Inschrifttafel, umrahmt wie die Epitaphien, gehalten von zwei Engeln in Lebensgröße, als Hochreliefs dargestellt, im Gegensatz zu den Engeln des vorigen Epitaphs verzerrt gezeichnet, denen der Kanzel der Magdalenenkirche zu Breslau verwandt; darüber und darunter Kartuschentafeln, in der oberen ein Engelköpfchen. Die Tafel wurde 1616 vom Magister Georg Seidel am "Gymnasium" zu Breslau für seine Eltern, den Bürgermeister Petrus Seidel † 1592 und seine Frau Sophie † 1608 gestiftet.
• Epitaph nach der Grundform aus Sandstein, dem Gedanken nach der oben beschriebenen Inschrifttafel verwandt, gestiftet für den Bürgermeister Mathes Müller + 1610, seine Frau † 1619 und ihren 16 . . verstorbenen zweiten Gatten, Herrn Georg Reiser. Zu Seiten der Tafel stehen wieder die typischen Engelgestalten (allegorische Gewandfiguren); unter dem kräftig vortretenden Grundgesims sind Kartuschen tafeln späten Gepräges angebracht.
• Epitaph für Herrn Mathes Müller von der Herrnstadt, Bürger und Weinsckenke allhier † 1602 und seine Frau Barbara geborene Hofmann † 16(52), der Hauptsache nach eine Inschrifttafel; darunter kniet das Ehepaar, kleine charaktervoll behandelte Rundfiguren aus Alabaster auf dem kräftig vortretenden Grundgesims, unten eine kleine Tafel, oben ein bekrönender Aufsatz, in welchem eine Darstellung der Himmelfahrt Christi in Alabaster eingefügt ist. Die umrahmenden Formen sind im Stile der Spätrenaissance gehalten.
• Grabsteine mit den Figuren der Verstorbenen in Lebensgröße:
  1) für Ursula, Töchterlein Herrn Paul Chitners, fürstlichen Rentmeisters, † 1594,
  2) für zwei Söhne Georg und Heinrich des Pfarrers und Seniors Bucher, welche 1598 ertranken; sie sind knieend unter dem Kreuze des Heilandes dargestellt, im Hintergrunde die Stadt Jerusalem.
  3) für Jungfrau Susanne Bucher, † 1598 und
  4) Jungfrau Justina Bucher † 1601, Töchter desselben.
  5) für seine Frau Eva, geborene Thalwenzel † 1506 (?).
  6) für den Pastor Bucher selbst † 1615 ("tantum diligite veritatem et pacem. Zach. VIII"). Die Gestalten der Bucher'schen Familie zeichnen sich durch kernige Formen aus.
  7) für drei Wickelkinder - in einem Epitaph-artigen Aufbau neben einander gestellt, unten Inschrifttafel, oben schlummert Chronos. Um 1600. Uebertüncht.
  8) für eine Frau - übertüncht und durch die Gasrohranlage beschädigt, am Triumphbogen.
  9) für ein Mägdlein Anna Maria von Hund † 1618.
  10) für einen Ritter in Pluderhosen, erheblich beschädigt.
• Epitaph nach der Grundform für Herrn Georg Poser auf Rorau † 1603, im Mittelfelde eine dürftige Malerei auf Holz, die Auferstehung des Herrn darstellend. Von der kräftig gehaltenen, leider überstrichenen Umrahmung fehlt der obere Aufbau.

Wyciąg z inwentaryzacji hrabiego Hoverdena

• 1574. Czesche, Ernst von Krippitz.
• 1574. Dorffinger, Agnes, gest. 1561.
• 1574. Dorffinger, Peter, Burgemei$ter und Frau
• 1575. Hochbergk, Casp. d. Jüngere, auf Güttmannsdorf.
• 1579. Krannich, Simon, Rentschreiber.
• 1589. Georg Ernst, Herz. inSchles., Liegn., Brieg, Kind.
• 1589. Wachtel, H. Chr. v., von Panthenaw u. Herzogs¬walde. Ermordet.
• 1590. Delborn, Bernh. v.
• 1591. Goebe, Anna v., geb. Darwitzin.
• 1591. Stosch, Ros. v., geb. Reibnitzin.
• 1592. Preusensin, Anna, gest. 1608.
• 1592. Preusensin, Jerem., Biergeld-Ob.-Einneh. u. Frau
• 1593. Tschesch, Barb. v., geb. Seidlitzen.
• 1594. Kittlitz, Hans Frdr. v., Kind.
• 1598. Buecher, Georg u. Heinrich, Brüder. Ertrunken.
• 1598. Buecher, Jungfrau Anna.
• 1601. Bücher, Jungfrau Justina.
• 1602. Tschesch, Barb., geb. Seidlitzin, gest. 1593.
• 1602. Tschesch, Georg v., u. Krippitz zum Haltauf, und
• 1603. Poser, George, auf Rorau.
• 1604. Reimnitz, Dav., v. Heintzendorf u. Behrwalde.
• 1606. Bucher, Eva, geb.Thalwenzel, Pastorin.
• 1606. Festenberg, Packisch genannt, David v.
• 1607. Lilgenau, H. Jonas, auf Haltauf u. Eulendorf.
• 1608. Stosch, Frdr. v., v. Mundschütz auf Wangern.
• 1610. Müller, Matz. Bürgermeister.
• 1613. Jencki, Val., auf Kraus enau.
• 1615. Bucher, Georg, Pfarrer und Senior.
• 1617. Loeben, Christof v., auf Buschen u. Newdorff.
• 1617. Pogerell, Georg v., v. Michelaw, zu Johnsdorf.
• 1617. Reibnitz, Christof von Kaubitz.
• 1617. Reibnitz, Eva, geb. Poserin, gest. 1607.
• 1618. Hund, Anna Maria v., Mädchen (Endersdorf).
• 1619. Schweinichen, Daniel v., Knabe.
• 1621. Seidler, Adam, Apotheker.
• 1626. Raussendorf, Hanns v., v. Gross Kleten.
• 1632. Seipp, Georg, Ingenirer zu Felde.
• 1646. Warnecke, Joach., Schwed. Obristlieut. Geblieben.
• 1647. Bohn, Isaac., Obristlieut.
• 1647. Brandt, Hans Georg, Schwed. Lieut. Erschossen.
• 1648. Feldschu, Dan., Schwed. Hptm., im Duell erschoss.
• 1648. Schreiber, Hans, Schwed. Lieut. Geblieben.
• 1648. Gunn, Joh., Schwed. Obrist.
• 1650. Marschalk, H. Osw., Quartiermeister. Geblieben.
• 1655. Trummerus, Philippus, Pastor.
• 1656. Huffnagel, Elias, Apotheker.
• 1656. Huffnagel, Veronica, geb. Braunigin, gest. 1655.
• 1659. Lentnirus, Tob., Pastor.
• 1672. Baudiss, C. Sigm., Kind.
• 1672. Lilgenau, A. Justina, geb. v. Boessel.
• 1676. Trummerus, Philipp, Pastor.
• 1677. Kaschube, Joh. Sal., Fürstl. Ambts-Verwalter.
• 1690. Rohrscheit, Joh. Leopold v., Kind.
• 1691. Metz, Christof, Stadt-Vogt.
• 1693. Strzela Jarosl. v., u. Obkowitz, auf Steinau, Landes-Eltester.
• 1695. Caesar, Chr., Kantor u. Schulkollege.
• 1695. Thilo, Barb., Schulkollegen-Wittwe.

Epitafium Johanna Kaschube † 1677

Epitafium na zewnętrznej ścianie kościoła zmarłego w 1677 roku Johanna Kaschube, książęcego zarządcy.

Epitafium NN osoby

Epitafium na zewnętrznej ścianie kościoła NN osoby.

Epitafium Ludomilly Malaskin † 1674

Epitafium na zewnętrznej ścianie kościoła Ludomilly Malaskin zd. Wolffhaim, zmarłej 6 listopada 1674 roku w wieku 57 lat.

Epitafium z 1680 roku

Epitafium na zewnętrznej ścianie kościoła z 1680 roku.

Grobowce przed kościołem

Grobowce przed kościołem obok południowej kruchty

Płyta nagrobna NN mężczyzny

Płyta nagrobna NN mężczyzny w stroju rycerskim na zewnętrznej ścianie kościoła.

Epitafium Andreasa Uchern † 1619

Epitafium na zewnętrznej ścianie kościoła Andreasa Uchern, zmarłego 17 lutego 1619 roku w wieku 77 lat, mieszczanina oławskiego.

Epitafium Petera Such † 1670 oraz Anny Stirn † 1669

Epitafium na zewnętrznej ścianie kościoła Petera Such, zmarłego 28 czerwca 1670 roku w wieku 57 lat i 28 tygodni oraz Anny Marii Stirn, zmarłej 24 lutego 1669 roku.

Płyta nagrobna Adolpha Müllera † 1876

Płyta nagrobna na zewnątrz kościoła obok kruchty północnej lekarza wojskowego Adolpha Adalberta Müllera, urodzonego 27 lutego 1806 roku a zmarłego 21 maja 1876 roku.

Obelisk Gottloba Samuela Steinmanna † 1838

Obelisk poświęcony Gottlobowi Samuelowi Steinmannowi z Baumgarten, urodzonemu 16 listopada 1766 roku a zmarłemu 23 lipca 1838 roku.

Obelisk Johanna Gottloba Davida † 1840

Obelisk w kształcie krzyża poświęcony Johannowi Gottlobowi Davidowi, urodzonemu 20 kwietnia 1803 roku a zmarłemu 5 stycznia 1840 roku.

Obelisk Friederike Charlotte . . . . . . .

Obelisk poświęcony Friederike Charlotte . . . . . . . . zd. Werner.

Obelisk Marie Morawitzky † 1847

Obelisk poświęcony Marie Baroness Morawitzky, urodzonej 9 września 1827 roku a zmarłej 3 marca 1847 roku.

Obelisk Carla Antona Ernsta von Beeren † 1824

Obelisk poświęcony Carlowi Antonowi Ernstowi von Beeren, urodzonemu 5 maja 1777 roku a zmarłemu 27 października 1824 roku.

Nagrobek Johanna oraz Susanny Wahn

Podwójny nagrobek z krzyżem Johanna Gottloba Wahna, urodzonego 24 listopada 1782 roku a zmarłego 3 marca 1843 roku oraz jego żony Susanny Wahn zd. Geisler, urodzonej 3 maja 1790 roku a zmarłej 28 września 1863 roku.

Obelisk Carla oraz Charlotte Müller

Obelisk poświęcony Carlowi Danielowi Müllerowi, urodzonemu 26 marca 1773 roku a zmarłemu 18 listopada 1858 roku oraz jego żonie Charlotte zd. Linke, urodzonej 3 kwietnia 1775 roku a zmarłej 26 lutego 1858 roku.

Obelisk Eliasa Gottloba Dominici † 1791

Obelisk poświęcony Eliasowi Gottlobowi Dominici, inspektorowi oraz pastorowi w Oławie, zmarłemu 27 kwietnia 1791 roku.

Epitafium Heinricha Ferdinanda Mirbaera † 1604

Epitafium na zewnętrznym murze kościoła obok północnej kruchty poświęcone Heinrichowi Ferdinandowi Mirbaer, zmarłemu 3 stycznia 1604 roku.

Płyta nagrobna George Buchera † 1615

Płyta nagrobna pastora George Buchera zmarłego w 1615 roku.

Płyta nagrobna Ewy Bucher † 1605

Płyta nagrobna żony pastora George Buchera, Ewy Bucher zd. Thalwenzel, zmarłej w 1605 roku.

Płyta nagrobna George i Heinricha Bucher † 1598

Płyta nagrobna dwóch synów pastora George Buchera, Georga oraz Heinricha, którzy 30 czerwca oraz 3 lipca 1598 roku tragicznie się utopili.

Płyta nagrobna Susanny Bucher † 1598

Płyta nagrobna córki pastora George Buchera, Susanny Bucher zmarłej 19 grudnia 1598 roku.

Płyta nagrobna Justiny Bucher † 1601

Płyta nagrobna córki pastora George Buchera, Justiny Bucher zmarłej 24 lutego 1601 roku.

Płyta nagrobna Ursuli Chitner † 1594

Płyta nagrobna córki Paula Chitnera, Ursuli zmarłej 26 czerwca 1594 roku mając zaledwie 44 tygodnie.

Płyta nagrobna Anny Marii von Hund † 1618

Płyta nagrobna Anny Marii von Hund, zmarłej 3 września 1618 roku około godziny 12.00 w wieku 1 roku i 30 tygodni.

Epitafium Rosiny von Stosch † 1591

Renesansowe epitafium w północnej kruchcie Rosiny von Stosch zd. von Reibnitz, żony Friedricha von Stosch z Węgrowa, książęcego nadleśniczego, zmarłej 22 stycznia 1591 roku.

Epitafium Matthesa i Margarethy Müller

Barokowe epitafium Matthesa Müllera, zmarłego 14 sierpnia 1610 roku oraz jego żony Margarethy, zmarłej 20 stycznia 1619 roku, znajdujące się w północnej kruchcie.

Płyta nagrobna Anny von Goebe † 1591

Umieszczona w prezbiterium płyta nagrobna Anny von Goebe zd. Darwitz, zmarłej w 1591 roku

Płyta nagrobna Barbary von Tschesch † 1593

Umieszczona w prezbiterium płyta nagrobna Barbary von Tschesch zd. von Seidlitz, zmarłej w 1593 roku

Epitafium George Posera † 1603

Epitafium George Posera z Grodziszowa, zmarłego 9 kwietnia 1603 roku.

Epitafium Burkharda Hase † 1623

Epitafium Burkharda Hase, zmarłego w wieku 62 lat 16 marca 1623 roku.

Epitafium NN niemowląt † ok. 1600

Epitafium z około 1600 roku przedstawiające troje niemowląt. Nad nimi w obramowaniu personifikacja czasu - Chronos.

Epitafium Anny Justiny von Lilganau † 1672

Epitafium Anny Justiny von Lilgenau zd. von Börstel, zmarłej w wieku 49 lat, 14 tygodni i 4 dni 16 lipca 1672 roku.

Epitafium Adama Seidlera † 1621

Epitafium Adama Seidlera, aptekarza, zmarłego w 1621 roku.